Beden kütle indeksi (BKİ), kişinin kilosunu boyuna oranlayarak hesaplanan basit ama güçlü bir ölçüttür. Peki bu sayı, sağlığımızı, yaşam süremizi ve hastalıklara yakalanma riskimizi nasıl etkiliyor?
BKİ ve Ölüm Riski: Ne Çok Ne Az!
Araştırmalar, BKİ ile ölüm riski arasında J şeklinde bir ilişki olduğunu gösteriyor. Yani hem çok düşük hem de çok yüksek BKİ’ye sahip kişilerde ölüm riski artıyor.
🔹 En düşük ölüm riski: BKİ’si 22.5–24.9 kg/m² arasında olanlarda gözleniyor.
🔹 Obezite (BKİ ≥30 kg/m²): Kalp hastalıkları, diyabet ve kanser gibi kronik hastalıklara bağlı ölüm riskini belirgin şekilde artırıyor.
🔹 Orta düzey obezite (BKİ 30–35 kg/m²): Yaşam süresinden ortalama 3 yıl götürebilir.
🔹 Ciddi obezite (BKİ ≥40 kg/m²): Ömrü 10 yıla kadar kısaltabilir – bu, sigara içmekle benzer düzeyde bir risk!
🔹 Düşük BMI (BKİ <18.5 kg/m²): Özellikle yaşlı bireylerde kırılganlık, beslenme yetersizliği ve hastalıklara bağlı ölüm riskini artırabilir.
BKİ ve Hastalık Riski: Sessiz Tehditler
BKİ sadece ölüm riskiyle değil, aynı zamanda hastalık yüküyle de güçlü bir şekilde ilişkilidir:
🔸 Yüksek BKİ, şu hastalıkların görülme olasılığını artırır:
-
Tip 2 diyabet
-
Hipertansiyon ve kalp-damar hastalıkları
-
Bazı kanser türleri
-
Kas-iskelet sistemi bozuklukları (örneğin diz osteoartriti)
🔸 Düşük BKİ: Özellikle yaşlı bireylerde bağışıklık sistemi zayıflığı, kas kaybı ve düşme riskleri ile ilişkilidir.
🔸 Engellilik riski: Hem çok düşük hem de çok yüksek BKİ değerleri, bireylerde yaşam kalitesini düşüren uzun süreli fiziksel kısıtlılıklarla bağlantılıdır.
BKİ ve Uzun Yaşam: Sağlıklı Bir Vücut, Uzun Bir Ömür
Yetişkinlik boyunca BKİ değerini 22–25 kg/m² arasında tutan bireyler;
- Daha uzun yaşıyor,
- Kronik hastalıklardan daha az etkileniyor,
- Daha fazla yıl boyunca sağlıklı ve bağımsız kalabiliyor.
Araştırmalara göre, ideal BKİ aralığındaki bireyler, diğerlerine göre ortalama 7–9 yıl daha uzun yaşıyor.
Çocuklukta Obezite: Geleceği Gölgeliyor
Erken yaşta başlayan ciddi obezite, uzun vadeli sağlık sorunları ve dramatik ömür kısalması ile ilişkilidir.
➡️ Örneğin, 4 yaşında ciddi obezitesi olan bir çocuğun ömründen 40 yıla kadar kaybedebileceği tahmin ediliyor.
Kim Daha Riskte?
-
Yaşa göre farklılık: Yaşlı bireylerde yüksek BKİ’nin ölüm üzerindeki etkisi daha az belirgin olabilir.
-
Cinsiyet farkı: Aynı BKİ’ye sahip kadınlar, erkeklere kıyasla genellikle daha az yaşam kaybı yaşıyor.
Sonuç: Dengede Kalmak Hayat Kurtarır
BKİ, her ne kadar tek başına tüm sağlık profilimizi anlatmasa da, genel sağlık riskini değerlendirmede çok değerli bir araçtır.
- 22–25 kg/m² arasında bir BKİ, sağlıklı bir yaşam ve uzun bir ömür için ideal aralıktır.
- Hem düşük hem de yüksek BKİ’nin riskleri vardır.
- En iyi sonuçlar, beslenme, fiziksel aktivite ve yaşam tarzı alışkanlıklarının bir bütün olarak dengelenmesiyle elde edilir.
Kaynaklar
-
Global BMI Mortality Collaboration. (2016). Body-mass index and all-cause mortality: individual participant-data meta-analysis of 239 prospective studies in four continents. The Lancet, 388(10046), 776–786. https://doi.org/10.1016/S0140-6736(16)30175-1
-
Berrington de Gonzalez, A., Hartge, P., Cerhan, J. R., Flint, A. J., Hannan, L., MacInnis, R. J., … & Thun, M. J. (2010). Body-mass index and mortality among 1.46 million white adults. New England Journal of Medicine, 363(23), 2211–2219. https://doi.org/10.1056/NEJMoa1000367
-
Flegal, K. M., Kit, B. K., Orpana, H., & Graubard, B. I. (2013). Association of all-cause mortality with overweight and obesity using standard body mass index categories: a systematic review and meta-analysis. JAMA, 309(1), 71–82. https://doi.org/10.1001/jama.2012.113905
-
Prospective Studies Collaboration. (2009). Body-mass index and cause-specific mortality in 900,000 adults: collaborative analyses of 57 prospective studies. The Lancet, 373(9669), 1083–1096. https://doi.org/10.1016/S0140-6736(09)60318-4
-
Willett, W. C., & Hu, F. B. (2002). The global obesity epidemic: shaping the future of public health. Journal of Public Health Policy, 23(3), 311–318. https://doi.org/10.2307/3343420
-
WHO (World Health Organization). (2000). Obesity: Preventing and managing the global epidemic. Report of a WHO Consultation. WHO Technical Report Series No. 894. Geneva: World Health Organization. https://www.who.int/publications/i/item/9241208945